Na temat odbudowy kościoła na Zamku Wysokim słyszałam odkąd pamiętam…
I właściwie powinniśmy wszyscy się przyzwyczaić do tego i potraktować to jako swoisty znak czasów. Wciąż przecież trwa odbudowa (no, z wyjątkiem dziedzictwa Śląska, dawnych Prus Wschodnich, czy Żuław) a historia ulega zatarciu. Mam na myśli tę ostatnią historię, tak tragiczną i wciąż tak namacalną. Ale z drugiej strony aż strach przed wszechobecnymi przetargami – które jak wiadomo powszechnie nie gwarantują jakości – a raczej gwarantują – jej brak…
Przy tak delikatnej materii jak Wiadomy Zamek to szczególnie drażliwy temat.
Ale z kolei parę (i to parę ładnych) lat temu, kiedy miałam przyjemność oprowadzać po Zamku Pana Bernda von Droste zu Hülshoff, (jego wizyta związana była m.in. z pracami ratunkowymi przy Wielkim Refektarzu) – w kościele postawił wyraźne pytanie… Pytanie dotyczyło, nie CZY, a KIEDY odbudujemy kościół.
Hm… pozostaje mieć tylko nadzieję, że fakt, iż Wiadomy Zamek jest na liście UNESCO spowoduje, iż odbudowa sklepień, i w ogóle prace w Kościele będą surowo nadzorowane. I że wykonawca, jaki zostanie wyłoniony, nie „poleci” po najmniejszej linii oporu.
W końcu mamy Wyjątkową Największą Kupę Cegieł na świecie, będącą nie tylko swoistym fenomenem średniowiecznej myśli technicznej, ale też restauracji, a także powojennej odbudowy. Szkoda by było to zaprzepaścić…
Oto, co na ten temat przeczytać można na łamach Dziennika Bałtyckiego :
ODBUDOWA KOŚCIOŁA W MALBORSKIM ZAMKU. WRÓCI GOTYCKIE SKLEPIENIE
Autor – Jacek Skrobisz
Zapadła decyzja w sprawie sposobu odbudowy kościoła Najświętszej Marii Panny w malborskim zamku. Debata na temat remontu najważniejszej krzyżackiej świątyni trwała od wielu miesięcy i brały w niej udział naukowe autorytety z zakresu historii, konserwacji, archeologii i sztuki z Polski i zagranicy. Dziś wiadomo już, że kościół NMP będzie wyglądał niemal tak jak w czasach średniowiecznych. Potrzeba na to będzie prawdopodobnie ponad 20 mln zł, a praca trwać będzie kilka lat.
Naukowcy długo się spierali, czy sklepienie kościoła zamkowego powinno odzyskać wygląd oryginalnego sklepienia gwiaździstego, czy jednak powinno ono nawiązywać do czasów nowożytnych i zostać odtworzone w taki sposób, by uwidocznić zniszczenia świątyni z czasów II wojny światowej. Dyrektor Muzeum Zamkowego długo się wsłuchiwał w argumenty zwolenników obu koncepcji i podjął decyzję.
– Jestem za tym, by do kościoła wróciło oryginalne, średniowieczne sklepienie – mówi dyrektor Mariusz Mierzwiński.
To jednak nie oznacza, że wszyscy są przekonani, co do słuszności tej decyzji.
To tylko pokazuje, jak ważny jest to temat dla muzealników.
– Mówiłem to już wcześniej i pan dyrektor zna moje zdanie. Traktuję kościół jako rodzaj pomnika zdarzeń z 1945 roku, kiedy to świątynia została zniszczona – mówi Bernard Jesionowski, starszy kustosz muzeum. – Podtrzymuję to, że sklepienie powinno ukazywać ogrom zniszczeń z czasów wojny. Większość przedstawicieli środowisk naukowych opowiedziała się jednak za rekonstrukcją.
Sklepienie prawdopodobnie nie będzie wyglądało identycznie jak to z czasów średniowiecznych. Architektonicznie będzie nawiązywało do gotyku, ale nie pojawi się już na nim tynk czy polichromia.
– To będzie surowe, ceglane sklepienie – wyjaśnia Jesionowski.
Kościół NMP był przez wieki przebudowywany w różnych stylach, ale ta najnowsza przebudowa będzie nawiązywała do średniowiecza. Pojawią się m.in. ceramiczna posadzka (nie jest znany jej oryginalny wzór) i skromne wyposażenie.
– Na pewno stanie tam ołtarz z Tenkit, który się znajduje w naszych zasobach, zrekonstruowane będzie też między innymi Kolegium Apostolskie – informuje Mierzwiński. – Przy wyposażaniu kościoła będziemy korzystać z naszych zbiorów.
Ołtarz pochodzi z 1504 roku i jest jednym z najcenniejszych eksponatów muzeum. Kolegium Apostolskie to oryginalne kamienne figury świętych. Część z nich nadal stoi w kościele. Inne spadły, rozbiły się podczas bombardowań zamku w 1945 roku i będą rekonstruowane.
Muzeum Zamkowe odbuduje nie tylko wnętrze kościoła na Zamku Wysokim, ale i około ośmiometrową figurę Matki Boskiej Malborskiej, która stała w zewnętrznej niszy świątyni do pierwszych miesięcy 1945 roku. Od pięciu lat pieniądze na jej odbudowę zbiera Fundacja Mater Dei. Zebrano 273 tys. zł. Pieniądze zasilą budżet planowanej odbudowy kościoła, szacowanego na około 1-2 mln zł.
Na odbudowę całego kościoła potrzeba będzie nawet około 20 mln zł. 15 mln zł Muzeum Zamkowe chce pozyskać z Norweskiego Mechanizmu Finansowego (wcześniej rząd Norwegii dofinansował prace w Zamku Średnim). Mariusz Mierzwiński zapewnia jednak, że jeśli się nie uda w przyszłym roku otrzymać pieniędzy w ramach konkursu, to muzeum sfinansuje prace z własnego budżetu. Różnice występują w kwestii terminu wykonania prac. Niedawno pojawiła się informacja, że odbudowa świątyni potrwa tylko dwa lata, ale najnowsze dane mówią już o około pięciu latach.
Historia
Świątynia istnieje od początku budowy zamku z końca XIII wieku.
Po przeniesieniu stolicy państwa krzyżackiego do Malborka w 1309 roku ówczesna kaplica została wydłużona, dobudowano do niej prezbiterium. Budowę zakończono w 1344 roku. W średniowieczu kościół gromadził otoczenie wielkiego mistrza krzyżackiego oraz gości. Gdy zamek znalazł się we władaniu Polski, kościołem zarządzali jezuici (początek XVII w.), wtedy został urządzony w stylu barokowym.
Tutivillus i inni 