Z cyklu Ciekawe – Sakramentarz tyniecki

Raz jeszcze korzystanie z Facebook okazuje się być przydatne. Jeśli „odparować” cały bełkot polityczny czy tzw. społeczne oburzenie – można znaleźć całkiem ciekawe wiadomości. I taką też informację o bardzo pięknym zabytku znalazłam. Informacja pochodzi z ciekawego bloga pt. Skryptorium.

Oto co Autor prezentuje na swoim blogu…  Poniżej kopiuję żywcem z Jego strony  – a TUTAJ można sobie poczytać o tym na blogu. No i obejrzeć przepiękne iluminacje, jak choćby TA….

Pierwszym rękopisem, który chcielibyśmy zaprezentować w serii „Biblioteka Tyniecka” jest Sakramentarz tyniecki.

XI w. Pergamin, 28,5 x 22,5 cm, k. 234.

Pismo staranne, zbliżone do minuskuły karolińskiej, majuskuła i uncjała w tytułach i dla podkreślania części tekstu, 38 stron pisanych złotem i srebrem na purpurze (do kanonu włącznie), od k. 27v brązowym atramentem, k. 177-180v, 236, 237 inną ręką; na k. 67v-71v, 156-158 dopiski ręką XII w.

Oprawa z połowy w. XVII, 30 x 23 cm, plakietowa; cienkie deski pokryte ciemną skórą zdobioną na obu okładkach odciskiem dużej plakiety ze złoconym herbem Opactwa Ty­nieckie­go, dziś mało wyraźnym, skóra mocno wytarta, grzbietu brak, cztery podwójne zwięzy.

Na dekorację składają się czterdzieści dwie strony zdobione bordiurami tworzącymi prostokątne ramy wypełnione motywami liści i palmet, uzupełnionymi plecionką, dwie miniatury figuralne całostronicowe, dwa inicjały całostronicowe oraz trzynaście mniejszych inicjałów, wypełnionych złotą lub srebrną plecionką o motywach roślinnych (złoto obrysowane czerwienią, srebro purpurą).

 Warszawa, Biblioteka Narodowa, sygn. BOZ cim. 8.

Dodam jeszcze, że bycie skrybą to wcale nie łatwe zadanie! Potrzeba wiele cierpliwości, prawdziwego samozaparcia i pokory. Nauka kaligrafii i iluminacji – zawsze po trosze przypomina mi ikonopisanie

Pelplin – powtórka

Nie tak dawno byliśmy w Pelplinie, co było pewnym uwieńczeniem naszego paroletniego „starania się” o zgranie terminów. Także tym razem wszyscy mieliśmy czas by pojechać na szkolenie. Miało to być szkolenie w katedrze. Ubrani byliśmy ciepło, zaopatrzeni w notatniki, a SC miał nawet latarkę (inna sprawa, że tych notatników nikt nie wyciągał w dojmujących zimnie kościoła). No i zanużyliśmy się w półmrok katedry, wędrując za naszą przewodniczką, od ołtarza to ołtarza. Ani się nie obejrzeliśmy, a dwie godziny minęły, jak z przysłowiowego bicza strzelił. Starając się słuchać – robiłam zdjęcia, zachwycona światłem. A raczej mrokiem rozbijanym smugami światła. Niestety nie mając ze sobą dużego aparatu – wszystkie zdjęcia robiłam tzw. małpką… Jakość więc pozostawia wiele do życzenia. Ale mam nadzieję, że atmosfera miejsca i nastrój nadrobią braki jakościowe 🙂

Oto GALERIA zdjęć, oraz FILMIK z Pelplina ostatniego naszego szkoleniowego. Filmik długi niemożebnie, ale trudno mi było wybrac zdjęcia, więc wrzuciłam … wszystkie.

Rocznicowo zeszłorocznie

Zeszły rok obfitował w rocznice, a także w związane z nimi wydarzenia artystyczne… Przepraszam za ten truizm. Jakoś jednak temat musiałam zagaić. 😉

To był Rok Chopina, którego nie lubię. Więc o tym nie napiszę, poza wzmianką o  recitalu w warszawskim Pałacu Raczyńskich. Recital był zaskakująco dobry.

To był również Rok Grunwaldzki…

Nie lubię rocznicowych „roków” bo z reguły para idzie w gwizdek, a z rocznicy zostaje tylko data i parę odznaczeń (vide zmarnowane Millenium Gdańska).

A jako, że na szczęście sezon turystyczny miałam z absolutną zadyszką, to i nie miałam czasu śledzić ogólnego bałaganu i szamotaniny. Co za tym idzie, nie mam na co specjalnie narzekać. Owszem, wiem, że „się działo”, ale to było do przewidzenia. Bo przecież jak za coś bierze tzw. góra, to imprezom to nigdy nie wychodzi na dobre (vide bałagan na Bitwie).  Ale Bitwa Grunwaldzka jednak się odbyła dzięki temu, że od lat  co roku się odbywa i zawsze organizują ją… sami uczestnicy.

Wszystko jednak  już przeszło i przetoczyło się szczęśliwie, można teraz wybierać tylko perełki.

Parę wydarzeń Roku Grunwaldzkiego zdecydowanie wartych jest zapamiętania.

Z tych nieoficjalnych – okołorocznicowych – zdecydowanie wygrały bigwanty i gacnik 🙂 towarzyszące szałowi tłumaczenia strony do bitwy.

Natomiast z tych oficjalnych wydarzeń – zapadły mi w pamięć trzy.

A więc po kolei:

Jedno, to konferencja w Olsztynie, dzięki której  uczestnicy mieli głównie możliwość poznać rodzaje kataru i niewybredne (nieoficjalne) słownictwo tłumaczy w kabinach, a przy sposobności w tzw. międzyczasie „listę płac” zakonu krzyżackiego… Dla ukojenia nerwów jednak dane nam było delektować się świetną potoczystą i ciętą mową (niestety już św. pamięci) Księdza Alojzego Szorca.

Drugie wydarzenie – to Wystawa a trzecie to Konferencja w Wiadomym Zamku. I z całą świadomością piszę to z dużej litery. Bo tak wystawa jak i towarzysząca jej konferencja były mocnym przytupem w obchodach rocznicowych. Nie byłam na krakowskiej części Konferencji, więc nie wiem czy i tam to był „przytup”.

„… dajmy się oczarować i poddać fantazjom artystycznym poszczególnych grup społecznych, żyjących wówczas na terenie państwa krzyżackiego w Prusach, zrozumieć ich przekaz i potrzeby poprzez wspaniałe dzieła sztuki, jakie po sobie pozostawiły…”

To cytat o Wystawie ze strony Muzeum Zamkowego w Malborku. Wkleiłam go dlatego by oznajmić, że zdecydowanie dałam się oczarować.

Chwała Dyrekcji, że zezwoliła na robienie zdjęć. Bo detale aż prosiły się o uwiecznienie! A niewątpliwie główną rolę grał tam właśnie detal…

No, to wklejam parę zdjęć z Wystawy – bo obiecałam, że o tłumaczkach konferencyjnych zmilczę 🙂 i słowa dotrzymuję… Aczkolwiek kosztuje mnie to bardzo dużo… I robię to wyłącznie z sympatii dla Wiadomego Zamku i … z litości dla pań tłumaczek. 😀

A wracając do konferencji – nie wszystkie wypowiedzi mi się nagrały porządnie. Niestety baterie w dyktafonie padły… Na szczęście mam wspaniałe dwutomowe wydawnictwo – będące pokłosiem Wystawy. Tytuł tej wyjątkowej publikacji to: Fundacje Artystyczne na terenie państwa krzyżackiego w Prusach.

A oto obiecane parę zdjęć z wystawy dla tych, którzy nie byli.

 

U „franciszków”

Popołudniowa cisza w gdańskim kościele Św. Trójcy dała mi czas na podsumowanie roku i spojrzenie za siebie. Podsumowania każdego mijającego roku to niemal zwyczaj – w końcu za parę godzin rozpocznie się nowy – już  2011 z kolei  – rok.

🙂

A że mijające 365 dni były całkiem pomyślne dla mnie i dla mojej rodziny, (a przecież w końcu TO jest najważniejsze),  toteż spojrzałam nieco dalej za siebie. Aż tam, gdzie widać tylko to, co znamy z historii.

Franciszkanie…

Ich gotyckie kościoły zachwycają (truizm). Zachwycają przede wszystkim właśnie gotykiem a często i tajemniczością. Tą dzisiejszą tajemniczością, wynikającą z ciągłego zdumienia. Jak bowiem można w czasach tak konsumpcyjnych i tak niespokojnych chcieć wycofać się z życia i zamknąć w modlitwie. Tak samo pewnie myślały pokolenia przede mną.  A pewnie i następne też będą się nad tym głowić. Dzięki jednak takim, co to zamknęli się dla życia doczesnego – możemy dzisiaj i my znaleźć nieco wytchnienia od zgiełku i schronić się przed codziennym pośpiechem.

Takimi miejscami na wytchnienie pod każdym względem –  są niewątpliwie: gdański kościół Św. Trójcy i toruński kościół  Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny .

To wspaniałe, rzec by można monumentalne budowle. G.H. kiedyś powiedziała, że nie lubi gotyckich budowli bo się w kadrze nie mieszczą… Nie mieszczą się, bo budowano je ku chwale Panu i potomnym ku pamięci.

No, gdański kościół, a raczej klasztor – faktycznie ku pamięci! Tutaj nieco historii klasztoru, ale też w ogóle  Braci Mniejszych na Pomorzu (i od razu małe sprostowanie: w czwartej linijce tekstu – nie w Watemborku a w Wartemborku).

Na stronie gdańskiego konwentu nieco mgliście i „po łebkach” opisano czasy Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. A przecież była to wspaniała uczelnia o świetnej renomie. Nie pierwsza wprawdzie taka szkoła w Prusach Królewskich – bo pierwszą było Elbląskie Gimnazjum Akademickie. Ale wraz z trzecią tego typu uczelnią na tych terenach – Gimnazjum Akademickim w Toruniutworzyła system dający rękojmię dobrego, ba! doskonałego wykształcenia. Nieco o jakości nauczania w szacownej uczelni gdańskiej można znaleźć tutaj.

Dzisiaj gdański kościół Św. Trójcy czeka na swoje 5 minut. A dokładnie –  na fundusze. Remont wciąż trwa i miejmy nadzieję, że następne pokolenia będą miały dokąd chodzić w każdą wigilię każdego nowego roku po spokój 🙂 i że wciąż najpiękniejsze gotyckie szczyty w Gdańsku będą cieszyły oczy, tak jak dzisiaj. A na marginesie – jakże mi brakuje w ruchomej szopce  tego  okropnie skrzypiącego aniołka zjeżdżającego z niebios 🙂

Poniżej najpiękniejsze szczyty gotyckie Gdańska:

I migawki z wnętrza Św. Trójcy

Jakże inne jest wnętrze toruńskie!

Trzeba jednak pamiętać, że Toruń, w przeciwieństwie do zmasakrowanego (i wciąż masakrowanego architektonicznie) Gdańska – nie został zniszczony! Dlatego – jeśli chce się dotknąć gotyk, to jedzie się właśnie tam, do Torunia 🙂

To tu właśnie – u franciszkanów w Toruniu w roku 1243 odbył się synod pod przewodnictwem Wilhelma z Modeny, podczas którego to synodu powołano 4 diecezje pruskie (chełmińską, pomezańską, warmińską i sambijską).

XVII wieczne epitafium tragicznie zmarłego 17-letniego ucznia Gimnazjum Toruńskiego – Jana Mucka von Muckendorfa.

Czasem można spotkać takiego zaaferowanego służbą w kościele kotka… Zdjęcie jest niewyraźne, bo akurat gonił mysz…

Jedna z polichromii z końca XIV wieku.

No i nie wolno zapominać o Mauzoleum Anny Wazówny. Ta wyjątkowa pani w końcu spoczęła w Toruniu. Anna Wazówna „pojawia” nam się także w gdańskiej Bazylice Mariackiej.

Epitafium Guldensternów w farze Głównego Miasta Gdańska.

Czemu akurat przy tym epitafium? Otóż Anna Wazówna wydatnie pomogła rodzicom Zygmunta (jedyny w historii Szwecji tzw. środowy ślub) – ale o tym kiedy indziej. Zresztą Wojciech Łygaś w swojej świetnej książeczce pt. „Gdańsk – szwedzkie ślady historii”  przedstawił sprawę jasno w rozdziale pt. „Kamienie mówią”.

 

Katedra w Kwidzynie – tajemnica krypt

Kwidzyńskie Centrum Kultury oddało nam do rąk świetną książkę pt. „Katedra w Kwidzynie – tajemnica krypt” pod redakcją Małgorzaty Grupy i  Tomasza Kozłowskiego.

Książka popełniona została przez znakomity zespół naukowców biorących udział w pracach, tak wykopaliskowych, jak i w późniejszym interdyscyplinarnym opracowywaniu materiałów pozyskanych z wykopalisk. I stanowi niejako uzupełnienie ciekawej konferencji, jaka miała miejsce w Kwidzynie, w grudniu 2008 r.

Wykopaliska zostały zapoczątkowane w roku 2006. A wszystko po to, by znaleźć pochówek Błogosławionej Doroty z Mątowów Wielkich (czasem słyszy się: Mątów Wielkich). To ważna postać dla średniowiecza. Wystarczy powiedzieć, że już Konrad von Jungingen był gorącym orędownikiem wyniesienia jej na ołtarze, a do jej grobu pielgrzymował przed bitwą pod Grunwaldem Władysław Jagiełło. Ważna także dla czasów współczesnych – jako wspólna patronka Niemców i Polaków.

Przy sposobności wykopalisk potwierdziły się zapiski J. U. Niemcewicza,  że podczas remontu, jaki przeprowadzono w wieku XIX kości porozrzucano, a część płyt zniszczono. Konkretnie użyto do zbudowania schodów. No, ale to akurat nie nowina, i często spotykany sposób traktowania starych płyt nagrobnych do dzisiaj…

Prace badawcze zapoczątkowane w roku 2006 dotyczyły nawy głównej, ale później skoncentrowały się w części prezbiterialnej. I tam właśnie natrafiono na kryptę z trzema męskimi pochówkami.

Wnikliwe badania szkieletów dały mnóstwo informacji. I to na temat nie tylko pożywienia, ale też na temat urazów, czy podatności na niektóre choroby . Tak więc na łamach publikacji dowiemy się, który z mistrzów nie miał zębów, który nie tolerował mleka, a który musiał z pewnością skarżyć się na bóle kręgosłupa.

Wiele też informacji uzyskano o sposobie ubioru. Czytając o około 30 rodzajach jedwabiu, jakiego próbki udało się pozyskać z krypty, można się zadumać nad tym, jak daleko Panowie Pruscy odeszli od ideału Reguły. („położyli się” w jedwabiach, a nie w płaszczach przewidzianych przez Regułę do pochówków).

Napisałam: Panowie Pruscy, bowiem z dużą dozą prawdopodobieństwa zespół naukowców określił tożsamość owych trzech szkieletów.

To trzej Wielcy Mistrzowie krzyżaccy – Werner von Orseln, Ludolf Koenig, Heinrich von Plauen. A więc potwierdza to i niejako sankcjonuje obecność malowideł (z pocz. XVI wieku) w górnej części prezbiterium.

Kiedy rekonstruowano płaszcze, w jakie mogli być odziani nasi domniemani trzej mistrzowie, narzekano na ubóstwo dzisiejszej oferty handlowej… Kolorystyka ubiorów średniowiecznych niejednego projektanta mody dzisiaj przyprawiłyby o zawał.

Ale nie na darmo mawia się, że średniowiecze to epoka kolorów.

Gdyby mogli – ludzie średniowiecza z pewnością pomalowaliby nawet Księżyc.

Nie sposób omówić tu całą publikację. Bowiem trzeba by ją zwyczajnie streścić. Układ artykułów pozwala na zapoznanie się z kolejnymi etapami prac, i ich specyfiką. To z kolei pozwala na czytanie książki zgodnie z własnym zainteresowaniem, czy aktualną potrzebą chwili.